NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مَحْمُودُ
بْنُ خَالِدٍ
أَنَّ مُحَمَّدَ
بْنَ عُثْمَانَ
حَدَّثَهُمْ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ الْعَزِيزِ
بْنُ
مُحَمَّدٍ
عَنْ أَبِي
طُوَالَةَ
وَعَمْرُو
بْنُ يَحْيَى
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ أَبِي
سَعِيدٍ
الْخُدْرِيِّ
قَالَ اخْتَصَمَ
إِلَى
رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
رَجُلَانِ
فِي حَرِيمِ
نَخْلَةٍ فِي حَدِيثِ
أَحَدِهِمَا
فَأَمَرَ
بِهَا فَذُرِعَتْ
فَوُجِدَتْ
سَبْعَةَ
أَذْرُعٍ وَفِي
حَدِيثِ
الْآخَرِ
فَوُجِدَتْ
خَمْسَةَ أَذْرُعٍ
فَقَضَى
بِذَلِكَ
قَالَ عَبْدُ
الْعَزِيزِ
فَأَمَرَ
بِجَرِيدَةٍ
مِنْ جَرِيدِهَا
فَذُرِعَتْ
Ebû Saîd el-Hudrî'den,
şöyle dediği rivayet olunmuştur:
İki adam bir hurma
ağacına ait sahanın boyutları hakkında anlaşmazlığa düşerek Rasûlullah
(s.a.v.)'a başvurmuşlardı.
(Bu hadisi Amr b.
Yahya'nın babasından nakleden Ebû Tuvale Abdurrahman b. Ma'mer ile Amr b.
Yahya'dan) birinin rivayetinde (şu ibare vardır):
"Hz. Nebi) o ağacın
ölçülmesini) emretti, (ağaç) ölçüldü yedi zira', (uzunluğunda) bulundu."
(Diğerinin rivayetinde de:) "Beş zira' (uzunluğunda) bulundu. Bunun
üzerine (Hz. Peygamber, bu ağacın sahasının boyutları hakkında) buna göre hüküm
verdi." ibaresi vardır.
(Bu hadisi Ebû Tuvale'den nakleden) Abdülaziz
(b. Muhammed de bu tesbit işini açıklarken şöyle) dedi: (Hz. Nebi, sözü geçen)
hurmanın yapraksız dallarından birini(n getirilmesini) istedi. Dal getirildi ve
ağaç (bu dalla) ölçüldü.
İzah:
İbn Mâce, rühûn
Hadis-i şerifte, bir
hurma ağacının çevresinin mikdarı üzerinde çıkan bir ihtilâfı Hz. Nebi'in
nasıl çözümlediği anlatılmaktadır.
Metinde açıklandığı üzere,
Hz. Nebi bu ağacın boyunun ölçülmesini emretmiş, ölçülünce ağacın yedi zira'
(dirsekten parmak uçlarına kadar olan mesafe) yahutta beş zira' uzunluğunda
olduğu görülmüş. Bunun üzerine ağacın dört tarafından bu kadar uzunluktaki bir
mesafenin bu ağacın harimi (sahası) olduğuna, binaenaleyh bu sahayı kimsenin
ihlâl edemeyeceğine hükmetmiştir.
Ravi Abdülaziz'in
hadisin sonuna eklediği açıklamadan anlaşıldığı üzere ağacın boyu şöyle
ölçülmüştür: Ağacın dallarından bir zira' uzunluğunda bir dal kesilip onunla
ağacın boyu ölçülmüştür.
Hadis-i şerif, ölü bir
arazide dikilen bir ağacın hariminin her taraftan beş zira'(3-3,5 metre) veya
yedi zira' olduğuna delâlet etmektedir, nitekim Hanefî âlimlerinden Mavsilî,
Hanefî ulemasının bu mevzudaki görüşünü açıklarken şöyle diyor: "Ölü bir
arazide dikilen bir ağacın harimi her taraftan 3-3,5 metredir."[Bk.
el-İhtiyâr Tercemesi, 189.] Binaenaleyh bu hadis Hanefî ulemasının bu mevzudaki
delilidir.[Bk. Aynî, Binâye, IX, 448.]
Harim ise, bir şeyin
çevresinde bulunan sahadır ki o şeyinhukuku ve ayrılmaz bir bütünü
kabilindendir. Bu yerde sahibinden başkasının tasarrufu haramdır.[Bk.
el-İhtiyâr Tercemesi, 188.]
Abdullah b. Ahmed'in
Zevâidü'I-Miisned'inde ayrıca Ebû Avâne ile Taberânî'nin Ubâde b. Sâmit'ten
rivayet ettiği bir hadis-i şerif se, Hz. Peygamber'in her bir hurma ağacı için
dört taraftan dalı uzunluğunda harim tesbit ettiği ifade edilmektedir.
İbn Mâce'nin rivayeti
de böyledir. Bu durum hâdisenin tekerrür ettiğini gösterir. Durum böyle
olunca, bir ağacın hariminin iki şekilde tesbit edildiğini ve bu iki şeklin de
caiz olduğu ortaya çıkar.
Yahutta mevzumuzu
teşkil eden hadisin en doğru tefsiri Ubâde b. Sâmit hadisidir.